DOĞAN GÖRÜNÜMLÜ ŞAHİN İŞLETMELER

Yakın bir zaman önce Turistik bölgelerin birinde turizmi geliştirme toplantısına katılan otel genel müdürleri işletmelerinde kalite, müşteri memnuniyeti, çalışan memnuniyeti, personel eğitimi, takım çalışması, nitelik kazandırma, fark yaratma, sürdürebilirlik, mükemmelliği yakalama, yalın organizasyon, standart yükseltme, sürekli iyileştirme, verim, stratejik rekabet, stratejik yönetim gibi çağdaş uygulamalara işletmenin patronlarının veya bir kısım üst yöneticilerin engel olduğunu açıkça dile getirmişlerdir. Piyasada isim yapmış bir otelin genel müdürü de  “Bakmayın bizim böyle gözüktüğümüze aslında biz Doğan görünümlü Şahin işletmeyiz” demiştir. Bu söz konaklama işletmelerinin yönetim ve işleyiş tarzının gerçekçi bir özeleştirisidir.

Burada “doğan görünümlü şahin” ne demektir bunu kısaca açıklamak ta fayda vardır. Bu deyime Türkiye den başka hiçbir ülkede rastlamak mümkün değildir. Doğan görünümlü şahin; kaportası modifiye edilen Şahin marka aracın bir üst modeli olan Doğan marka aracın görünümüne sokulmasıdır. Sadece dış görünümü değiştirilir, motorda herhangi bir değişiklik yapılmaz. Halk deyimiyle çakma Doğan marka otomobildir. Bu deyim ülkemizde bireyler ve işletmeler bazında da kullanılmaktadır.  

Toplantıda patron, genel müdür, müdür/departman yöneticisi, çalışan hatta her şey dahil sistemi uygulanan ülkemize gelen müşterilerin profil analizi yapılmış ve şu sonuçlar çıkmıştır. Patron profili; Bana akıl değil para lazım. Her şeyi ben bilirim. Ben ne dersem o olur. Pazarlamayı, satışı ve buna göre bütçeyi ben yaparım, herkesin görevi bütçe rakamlarını yakalamak olacaktır. Gerisi teferruattır. Genel Müdür profili; Bilimsel veriler ve uygulamalar önemli değil, patronun isteklerini yerine getireyim yeterli. Müdür/departman yöneticisi profili; vasıfsız ve az elemanla çalışmak, böylece genel müdürün veya müdürünün gözüne girmek veya unvan kazanmak, fırsatını bulursa yeni açılacak bir otele kapağı atmaktır. Çalışan profili; Patronun ve yöneticilerin bu mantığıyla bir yere varmak zor. Yandaki tesiste işim hazır. Arıza çıkarsam da bana bir şey yapamazlar. İnceldiği yerden kopsun. Ben parama bakarım. Müşteri profili; Binlerce alternatifim var, para bende. Her şey dâhil sistemindeyiz,  nasıl olsa 24 saat yiyip içeceğiz, deyip tatile gelmeden bir ay önce rejime başlıyorlarmış.

Bu anlayış ile turizm nasıl yapılıyor ve kazanılıyor şaşırmamak elde değildir. Burada otelciliğin çağdaş işletme kuralları dışında özel olarak patronlarca kurulan bir işletme modelinin(Türk tipi Taylor Modeli) işlediği görülmektedir. Bu modeli uygulayan işletmelerin tek başarı ölçüsü bütçenin sonundaki kar miktarıdır. Taylor modelinde olduğu gibi bu modelde de karı, faaliyetleri, sistemleri patron belirlemektedir. İstihdam politikalarında işin gerektiğinden üstün insan işe alınmaz, vasıfsız ve ucuz işçilerle çalışılır. Yöneticiler çalışanları sürekli denetler, hedefler bütçeye göre verilir. Yönetici ve çalışanın başarısı da bütçeye göre değerlendirilir. Bu anlayışta en önemli motivasyon aracı paradır.

Çalışanın çalışma potansiyelinin tamamını göstermesi istenmez. Hep hata aranır. Ceza sistemi ile korku yaratılır. Her konu için devamlı rapor hazırlanır, yazışma süreklidir. Bu sistemde betona yatırım insana yatırımdan önce gelir. Amaç hep günün kurtarılmasıdır.

Görülmektedir ki bu sistemi uygulayan patronlar da Doğan görünümlü Şahine benzemektedirler. İnatla çağdaş yönetim sistemlerini uygulamaz. Bu türevdeki bireylerin sosyolojik tanımlarında; okumayı sevmezler, en belirgin özellikleri entelektüel bilgileri az ve zayıftır. Bu yüzden dolayı sıkıştığında bağırıp çağıran ve kavram kargaşası yaratan, kendine güveni olmadığı için kabadayılık yapan, özünde zarar görmekten çok korkan kişilerdir. Anlık düşünürler ve yapılan hatalar için “ben aslında öyle demek istemedim dilim sürçtü” derler. Sinirlendiği anda gerçek yüzü ve kişiliği ortaya çıkar. At gözlüklüdürler, gerçek durumlara gözü kapalıdır. Egoları yüksektir. Kendisi gibi düşünmeyeni yok sayar.    Bu tip insanlar bu noksanlıklarına rağmen kendini bilgili, tecrübeli, nitelikli insan olarak gösterme çabasında olan insanlardır.

Bu türevdeki patron ve yöneticilerin işletme performansları kendi kendilerini değerlendirmeleri ile sonuçlanmaktadır.  Bu tür işletmeler içe ve dışa kapalıdır.         Toplantı sonucundan anlaşıldığı kadarıyla birçok işletme bu tarzda yönetilmektedir.          Bu tarz yönetim ülke turizmi için önemli bir kayıptır. Normal şartlarda konaklama işletmelerinin yönetilmesinde üç önemli unsur işletmenin olmazsa olmazıdır. Tüm çalışmalar bu unsurların iyi analiz edilmesiyle yapılmalıdır. En önemli unsur müşteridir. Paranın kaynağıdır. Parasını nasıl ve ne şekilde harcayacağına kendisi karar vermektedir. İşletmeler bu dönemde yaptıkları ürün ve ürettikleri hizmeti kolayca satamamaktadır. Müşteri artık ürün ve hizmet alımında seçici davranmaktadır. Çağımızda müşteri olmadan ne kazanç, ne Pazar payı, ne yatırımların geri dönüşü ve ne de kardan bahsedilemez. Bunun için müşteriyi kazanmak ve onun memnuniyetini sağlayarak elde tutmak çok önemlidir.                                                                                                             İkinci unsur çalışandır. İşletme teknoloji de kullansa onu kullanacak olan da insan/çalışandır. Bu nedenledir ki çalışanların iyi motive edilmesi gerekir. Para motivasyonda önemli bir parametredir. Ancak çoğu zaman yeterli değildir. İnsanın başka beklentileri de vardır. Çalışma ortamında huzur, niteliğinin artırılması, takdir edilme ve değer verilme, çalışma ortamının ergonomikliği, memnuniyetinin sağlanması gibi parametrelerin gerçekleştirilmesi de önemlidir. Unutulmamalıdır ki memnun çalışan müşteri memnuniyetini kolay sağlar.                                                                                         Üçüncü unsur ise tur operatörü ve acentelerdir. Bunlar konaklama işletmelerine müşteri sağlayan unsurlardır. İşletmenin yönetim tarzı müşteri sağlamada ön planda tutulur. Çağdaş yönetim tarzı uygulayan müşterisine ve çalışanına önem veren sistemlerini bu iki unsurun memnuniyeti üzerine kuran(marka) konaklama işletmeleri, tur operatörlerinin ve acentelerin kendilerini satmak için peşinden koştukları ve özel fiyata sattıkları konaklama işletmeleridir. Doğan görünümlü Şahin konaklama işletmeleri de odalarını satmak için tur operatörlerinin ve acentelerin sürekli peşinde koşan ve satış fiyatını da tur operatörünün veya acentenin belirlediği konaklama işletmeleridir.